چرا دوستان آمریکا درخواست ترامپ درباره ایران را نمی‌پذیرند؟

مهسا مژدهی: کشوری که بیش از یک سال است ارتباطی با توافق هسته ای ندارد و مقاماتی که روزی می گفتند مشکل برجام فقط به ایران و پنج کشور باقی مانده در توافق ربط دارد، حالا با پیش کشیدن موضوع مکانیسم ماشه، قصد بازگرداندن تحریم ها علیه ایران را دارند. اما این خواسته آمریکایی ها با چنان مقاومتی از سوی کشورهای عضو شورای امنیت رو به رو شد که در تاریخ این شورای بی سابقه بود. رفتار فرا قانونی ایالات متحده و خواسته عجیب این کشور که حالا تلاش دارد تا به عنوان عضوی از برجام در امور آن دخالت کند، همه را شگفت زده کرده است. ترامپ برای خروج از توافق هسته ای با ایران عجله و شتاب زیادی داشت و با جمع کردن یک تیم ضد ایرانی، تصمیمی گرفت که حتی متحدانش را هم دچار دردسر زیادی کرد. با این حال حالا او که همه راه ها را برای منزوی کردن ایران آزموده و راه به جایی نبرده، تلاش دارد تا آخرین تیر ترکش را هم رها کند تا شاید بتواند محدود کردن ایران را جزو افتخارات دیپلماسی آمریکا در دوران خود به حساب بیاورد.

اما به گفته ناظران در داخل ایالات متحده درخواست ترامپ، از وجاهت قانونی و حقوقی برخوردار نیست. حقوق بین الملل سازوکاری را برای بازگشت مجدد ترامپ به توافقی که از آن خارج شده ندارد. اتکای کاخ سفید بر قطعنامه 2231 هم امری غیرعادی است چرا که این قطعنامه شورای امنیت، تنها در خصوص برجام تنظیم شده و بر این اساس یک کشور خارج شده از برجام، نمی تواند از همان سازو کار استفاده کند و در کنار همه اینها کشورهای باقی مانده در توافق هسته ای هم چنین امری را نمی پذیرند. به اعتقاد کارشناسان آنچه اتفاق می افتد، تنها انزوای بیشتر ایالات متحده است که به دلیل ناشی گری تیم ترامپ رخ داده است.

از سوی دیگر به نظر می رسد که جهان دیگر قصد ندارد تا در مقابل زورگویی غیرقانونی ایالات متحده بی عمل باقی بماند. رفتار ترامپ در 4 سال گذشته نشان داد که کسی که هیچ سررشته ای از سیاست  و روابط دیپلماتیک ندارد، قادر است تا در امور دیگر کشورها مستقیما دخالت کرده یا آنها را تحت تاثیر تصمیمات ناگهانی و غیرمعمول خود قرار دهد. آنچه این روزها در شورای امنیت شاهد آن هستیم نشان می دهد که کشورها، به ویژه متحدان پیشین آمریکا قصد دارند تا از زیر سایه واشنگتن خارج شده و خود برای سرنوشتشان تصمیم بگیرند. 

در خبرآنلاین با علیرضا بیگدلی کارشناس مسائل بین الملل در مورد موارد حقوقی و سیاسی مکانیسم ماشه به گفتگو نشسته ایم:

نهاد ناظر بر برجام و 13 کشور دیگر عضو شورای امنیت، ادعای آمریکا در مورد مکانیسم ماشه را رد می کنند و این موضوع را قدمی غیر قانونی از سوی ایالات متحده می دانند. با این حال به نظر می رسد پمپئو اصرار زیادی بر این موضوع دارد و با وجود اینکه حقوقدانان آمریکایی هم بر اشتباه بودن تصمیم کاخ سفید اذعان دارند، عقب نشینی نکرده است. ادعای آمریکا بر چه اساسی است؟

مشخص است که از نظر حقوقی، توجیهی برای رفتار ایالات متحده وجود ندارد و حقوق بین الملل اجازه چنین کاری را به آنها نمی دهد. آمریکا به عنوان عضوی از شورای امنیت می تواند طرح قطعنامه هایی را به شورا ببرد و به رای بگذارد. از سوی دیگر سه روز پیش شورای حکام به دلیل بهانه جویی ها بر سر مسائل هسته ای ایران را محکوم کرد اما سفر گروسی به تهران نشان داد که این بهانه جویی ها با مذاکرات بین تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، می تواند قابل حل باشد و دیگر ایالات متحده قادر نخواهد بود که روی همکاری آژانس برای پرونده سازی علیه ایران حساب کند. این چیزی ست که به نظر کشورهای اروپایی و 4+1  هم از آن حمایت می کنند، چرا که مایل نیستند که با فشار ایالات متحده، توافق هسته ای با مشکل رو به رو شود.

آیا آمریکا می تواند تحریم ها را بازگرداند؟

بازگرداندن تحریم ها نیازمند توافق بین اعضای برجام است. قطعنامه 2231 هم تایید کننده توافق هسته ای است و به صورت مستقل نیست. این قطعنامه همانطور که اجازه برداشته شدن تحریم های کنگره و اتحادیه اروپا و... را داده، اجازه برگشتن آنها را هم داده ولی شروطی برای آن دارد که اگر مشکلی پیش آمد و ایران برخلاف تعهدات خود عمل کرد، که این اتفاق در مورد ایران رخ نداده است کارشناسان و وزرا با یکدیگر گفتگو کرده و اگر نتیجه ای حاصل نشد، به دنبال مکانیسم ماشه می روند. بعد از اینکه طرح فعال شدن این مکانیسم مطرح شد هم نیاز است تا کشورهای صاحب رای، در مورد بازگشت تحریم ها توافق کنند که شاهد بودیم در نشست های قبلی شورای امنیت به درخواست آمریکا پاسخ منفی دادند که نشان از اقدام غیرقانونی آمریکا است.

اما ایالات متحده جزوی از کشورهای صاحب رای به حساب نمی آید. اینطور نیست؟

مشکلی که الان پمپئو و کاخ سفید با آن رو به رو هستند همین است که بیش از یک سال قبل آمریکا از برجام خارج شده و حقی بر آن ندارد. وضعیت واشنگتن با تروئیکای اروپائی و چین و روسیه متفاوت است. آنها مایلند تا توافق هسته ای بر جای خود بماند و میلی به فعال شدن مکانیسم ماشه ندارند. اما کشوری که عملا حقی برای دخالت در امور توافق ندارد و از آن خارج شده و برجام را بی خاصیت دانسته، حالا به دنبال استفاده از ظرفیت آن است که طبیعتا با مخالفت جامعه بین المللی روبه رو می شود. پس از نظر قانونی راه بر روی دولت ترامپ سد می شود.

برخی معتقدند که ایالات متحده ممکن است از طریق غیرقانونی و با تهدید و ارعاب، برای خود متحد جمع کند و برخی هم می گویند شاید این کشور با استفاده از متحدانی که در میان 4+1 دارد، دست به اعال نفوذ بزند. جقدر چنین احتمالاتی وجود دارد؟

در مورد احتمال اول یک سری نگرانی وجود دارد که شاید آمریکا تصمیم بگیرد، با استفاده از فشارهای گمرکی یا سیاسی، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو شورای امنیت و... را وادار کند تا به خواسته ترامپ تن در دهند. در حال حاضر مقاومت از سوی همه طرف ها بسیار بالاست و کشورهای باقی مانده در توافق، فکر می کنند که با خریدن زمان و منتظر ماندن برای انتخابات آمریکا گشایشی رخ خواهد داد. 

اما در مورد دوم گزینه ای که مطرح می شود، انگلیس است. اما این کشور پیش از این تصور می کرد که ترامپ بعد از برگزیت آغوش خود را بر روی آنها باز می کند و مبادلات تجاری کلانی انجام می شود که عملا این اتفاق نیفتاد و نوعی سرخوردگی از رفتار آمریکا برای بریتانیا به وجود آمد. از سوی دیگر این کشور هنوز ارتباطات مالی بسیار گسترده ای با اتحادیه اروپا دارد پس می داند که برای لندن، به صرفه نیست که به طرف واشنگتن غش کرده و طبق دستور آنها برای مکانیسم ماشه دست به اقدامی بزند.

>>> بیشتر بخوانید: 

روانچی: آمریکا صلاحیت استفاده از سازوکار بازگشت تحریم های گذشته را ندارد

استاد دانشگاه وین: آمریکا مکانیسم مشروعی برای نابودی برجام در اختیار ندارد

ظریف به سمت پمپئو ماشه را کشید/ از جنگ دیپلماتیک تا دعوای خانگی

23/ 310312